به گزارش تحریریه، در روزهای اخیر گویی تکاپو تهران برای برقراری روابط دیپلماتیک با آمریکا رو به فزونی گرفته است که تازه ترین مورد آن به نامه «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه به «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برمی گردد؛ نامه ای که روز شنبه ۲۳ اسفند خبر آن رسانه ای شد. در بخشی از این نامه آمده است: «می‌خواهم بار دیگر تعهد جمهوری اسلامی ایران به برجام و آمادگی کامل برای بازگشت کامل به اجرای کامل آن را یادآوری کنم.»

از نگاه کارشناسان، نامه ظریف به تروئیکای اروپا، سیگنال مثبتی است که از سوی دولت روحانی به طرف آمریکایی صادر شده است. البته این نامه موید اظهارات مقامات کاخ سفید مبنی بر ارتباط غیرمستقیم ایران و امریکا است، همانند اظهارات روز جمعه ۲۲ اسفندماه «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا.

سالیوان در جمع خبرنگاران گفت که ایالات متحده دیپلماسی غیرمستقیم با ایران را از طریق کانال اروپایی‌ها و از کانال‌های دیگر برای احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام آغاز کرده است. به گفته آقای سالیوان ارتباط میان دو کشور از طریق اروپایی‌های و دیگر کانال‌های واسط برقرار شده و واشنگتن از این راه تلاش دارد موضع خود را نسبت به چگونگی انجام تعهدات دو کشور به تهران منتقل و مواضع ایران را نیز از همین طریق دریافت کند.

اما آنچه موضوع احیای برجام را پیچیده کرده، برداشتن گام نخست است؛ گامی که آمریکا انتظار برداشته شدن آن را از سوی ایران دارد و در مقابل تهران بر لغو تحریم و جبران خسارت اصرار می ورزد.

در پیوند با لغو تحریم ها که مساله روشنی است ولی در ارتباط با جبران خسارت باید گفت این خسارت در حوزه های مختلف وارد شده است. هرچند در مجموع سیاست فشار حداکثری علیه ایران نتیجه نداد اما شرایط سختی را از لحاظ اقتصادی بر ایران تحمیل کرد به عنوان نمونه تنها در حوزه صادرات نفت آنطور که کاخ سفید مدعی است زیان قابل توجهی بر ایران وارد کرده است.

«مایک پمپئو» زمانی که دستگاه وزارت امور خارجه را برعهده داشت در گزارشی مدعی شد که آمریکا با پیشبرد کارزار فشار حداکثری علیه ایران به میزان ۷۰ میلیارد دلار به درآمد نفتی ایران خسارت زده است. «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان نیز اوایل اسفندماه در گفت و گو با شبکه «پرس تی وی» از خسارت یک هزار میلیارد دلاری ناشی از تحریم های جدید امریکا سخن به میان آورد.

بی تردید دولتی باید نخستین گام را بردارد که به رغم مخالفت های بین المللی به صورت یکجانبه از توافق خارج شد و تمام تحریم های قبلی را از سرگرفت. مجله امریکایی «ویک» هم اخیرا در یادداشتی به دلایل بی اعتمادی ایران یه آمریکا پرداخته و اعتراف کرده است که دولت بایدن باید به جبران بدعهدی این کشور در پایبندی به توافق هسته‌ای و خروج یک جانبه از آن، با لغو تحریم‌های ایران حسن نیت نشان دهد.

در بخشی از یادداشت مجله ویک آمده است: حالا که بایدن رئیس جمهور شده است، باید فورا لغو گسترده تحریم‌ها را هم برای نشان دادن حسن نیت و هم برای ایجاد یک وضعیت بهتر به عنوان بخشی از مذاکرات برای بازگشت به توافق هسته ای که دولت پیشین آمریکا از آن خارج شد، انجام دهد. آمریکا خسارات زیادی را به دولت و ملت ایران وارد کرده است که منجر به افزایش تلفات بیماری همه گیر کرونا شد. آمریکا این را به آنها بدهکار است.

در حالی که آمریکایی ها از اعتراف به اشتباه ترامپ در خروج از برجام و بازی بایدن با مهره تحریم ابایی ندارند، اصرار بیش از حد دولت ایران برای مذاکره با آمریکا و احیای توافق حس زیاده خواهی کاخ سفید را تقویت خواهد کرد.

نگاهی به مواضع همزمان (روز چهارشنبه ۲۰ اسفند) روحانی و «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه بایدن از این واقعیت پرده برمی دارد. در حالی که روحانی در نشست هیات دولت، خطاب به کاخ سفید گفت که «امروز و فردا نکنید. بدانید با بازگشت شما به تعهدات بلافاصله ما هم به کلیه تعهدات خود برمی‌گردیم»، نرمشی در اظهارات بلینکن به چشم نمی خورد. وزیر خارجه بایدن همان روز در مقابل سیگنال مثبت ایران، در نشست کمیته خارجی مجلس نمایندگان آمریکا ضمن تشریح سیاست خارجی دولت بایدن اطمینان داد که آمریکا برای انجام مذاکرات مستقیم با جمهوری اسلامی هیچ امتیازی نمی‌دهد.

البته برخی کارشناسان، اظهارات بلینکن را در کنگره ادعاهایی می دانند که بیشتر مصرف داخلی دارد و با هدف کسب مجوز و همراه سازی جمهوریخواهان با توافق احتمالی آتی با ایران ایراد می شوند. در ایران نیز برخی تکاپوی دولت برای احیای برجام را به انتخابات ریاست جمهوری ارتباط می دهند و معتقدند که مقامات مختلف به ویژه نامزدهای احتمالی انتخابات می‌کوشند با ارسال پیام به کاخ سفید، امتیاز از سرگیری گفت‌وگوها با آمریکا را به نام خود ثبت کنند.

در مجموع مطالبات جمهوری اسلامی ایران باید بر دوگانه «رفع تحریم» و «جبران خسارت» متمرکز باشد. در صورت اصرار بیش از حد تهران بر مذاکرات مجدد آن هم در شرایطی که تیم بایدن بر ماندگاری تحریم تاکید دارد، آثار زیانبار برای منافع ملی به همراه خواهد داشت.

افزون بر آن، حضور آمریکا پای میز مذاکره و بازگشت به برجام بدون لغو تحریم ها به باج خواهی منجر خواهد شد. بنابراین رفع تحریم در اولویت است نه الحاق مجدد آمریکا به برجام. همان گونه که نوزدهم دی ماه رهبر معظم انقلاب فرمودند: «ما هیچ اصراری نداریم، هیچ عجله‌ای نداریم که آمریکا به برجام برگردد؛ اصلاً مسئله‌ی ما این نیست که آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد. آنچه مطالبه‌ی منطقی ما و مطالبه‌ی عقلانی ما است، رفع تحریمها است؛ این حقّ غصب‌شده‌ی ملّت ایران است.»

پایان/